Senette Zorunlu Unsurlar Nelerdir?

Giriş

Ticari hayatın en çok kullanılan araçlarından biri olan senet, hem borç ilişkilerinin ispatı hem de ödeme güvencesi açısından büyük önem taşır. Ancak bir senedin geçerli olabilmesi için şekil şartlarına uygun düzenlenmesi gerekir. Uygulamada sıkça karşılaşılan “Senet geçerli mi?”, “Senette hangi bilgiler zorunludur?” gibi soruların yanıtı, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenmiştir.

Bu yazıda, bir kıymetli evrak olan bono (emre muharrer senet) özelinde olmak üzere, senette bulunması gereken zorunlu unsurlar, eksik unsurların sonuçları ve dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı şekilde açıklanacaktır.

Senet Nedir?

Senet, bir borç ilişkisinin yazılı delili olan ve alacaklıya, borçlu tarafından belirli bir tarihte ödeme yapılacağını taahhüt eden kıymetli evrak türüdür. Türk hukukunda senet denildiğinde genellikle bono kastedilir.

Bono, Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesi ve devamında düzenlenmiş olup, kanunen öngörülen zorunlu unsurları taşımazsa geçersiz sayılır. Bu nedenle senet düzenlerken veya senet alırken bu unsurların tam olarak yer alıp almadığı dikkatle kontrol edilmelidir.

TTK’ya Göre Senette Bulunması Zorunlu Unsurlar

Türk Ticaret Kanunu’na göre (TTK md. 776), bir bononun geçerli sayılabilmesi için aşağıdaki unsurların mutlaka yer alması gerekir. Bu unsurlardan biri eksikse senet bono hükmünde olmaz ve adi borç senedi olarak değerlendirilir.

1. “Bono” veya “Emre Muharrer Senet” İbaresi

Senedin üzerinde “bono” veya eş anlamlısı olan “emre muharrer senet” ibaresi açık şekilde yazılmalıdır. Bu ibare, senedin niteliğini ortaya koyar. Bu ibare olmadan düzenlenen senet, bono vasfı taşımaz.

2. Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Vaadi

Senette, borçlunun (keşidecinin) belirli bir meblağı kayıtsız ve şartsız olarak ödeyeceğini taahhüt etmesi gerekir. “Öderim”, “borcumu ifa edeceğim” gibi açık ifadeler yer almalıdır. Şarta bağlanmış ifadeler (örneğin “Mal teslim edilirse ödeyeceğim”) senedi geçersiz kılar.

3. Vadeyi Gösteren Tarih

Senette ödenecek vade tarihi yer almalıdır. Vade belirtilmemişse, senet görüldüğünde ödenir kabul edilir. Ancak uygulamada bu durum sıkıntı yaratabileceğinden mutlaka açık bir vade tarihi yazılmalıdır.

4. Ödeme Yeri

Senedin nerede ödeneceği (örneğin “İstanbul’da”, “Ankara’da”, “…adresinde”) açıkça yazılmalıdır. Ödeme yeri belirtilmemişse, borçlunun işyeri veya ikametgâhı ödeme yeri sayılır.

5. Muhatap (Keşideci)

Bonoda borçlu olan kişiye keşideci denir. Keşidecinin adı, soyadı ve açık adresi mutlaka yazılmalıdır. Bu bilgi, alacaklının kime karşı talepte bulunacağını göstermesi açısından zorunludur.

6. Lehtar (Alacaklı)

Senette paranın ödeneceği kişi, yani lehtar açıkça yazılmalıdır. Lehtarın isminin bulunmadığı senetler hamiline düzenlenmiş sayılır. Ancak bono hamiline düzenlenemez; bu durumda senet geçersiz olur.

7. Düzenleme Tarihi

Senedin ne zaman düzenlendiği bilgisi, yani tarih, açık şekilde yazılmalıdır. Düzenleme tarihi olmayan senet, bono vasfı taşımaz.

8. Düzenleme Yeri

Senetin hangi şehirde/ilçede düzenlendiği belirtilmelidir. Bu unsur da senedin hukuki geçerliliği açısından zorunludur.

9. İmza

Keşidecinin (borçlunun) ıslak imzası senedin en önemli unsurlarındandır. İmza olmadan senet geçersiz sayılır. İmza, el yazısıyla atılmalıdır; mühür veya bilgisayarla yazılmış imzalar geçerli değildir.

Zorunlu Unsurların Eksikliği Halinde Ne Olur?

Senette yukarıda belirtilen unsurlardan biri eksikse, senet bono vasfını kaybeder. Bu durumda:

• İcra takibi kambiyo senetlerine özgü takip yoluyla yapılamaz.
• Senet sadece adi borç senedi olarak kabul edilir.
• Dava yoluyla tahsil edilmek istenirse, ispat külfeti artar.

Özellikle ticari hayatta bu fark, tahsilat sürecinin uzaması ve riske girmesi anlamına gelir.

Senette Bulunması Zorunlu Olmayan (İhtiyari) Unsurlar

Senetlerde aşağıdaki bilgiler yazılması zorunlu değildir, ancak bulunması işlemi daha güvenli hale getirir:

• T.C. kimlik numarası
• Kimlik fotokopisi
• Vergi numarası (şirketler için)
• Açıklama (örneğin “Mal alımı için düzenlenmiştir.”)
• Kefil bilgileri

Bu bilgiler, olası uyuşmazlık halinde senedin dayandığı borç ilişkisinin daha kolay ispatlanmasını sağlar.

Uygulamada Sık Yapılan Hatalar

• “Bono” ibaresinin yazılmaması
• Vade tarihinin unutulması
• Borçlunun ad-soyadının eksik yazılması
• Alacaklının belirtilmemesi
• İmzanın sadece kaşe ile atılması

Bu hatalar, senedin icra takibinde geçersiz sayılmasına veya mahkemede geçersiz olmasına yol açar.

Dijital Senet ve Elektronik İmza

2024 itibarıyla dijitalleşme yaygınlaştıkça, elektronik ortamda düzenlenen senetler de gündeme gelmiştir. Ancak bono ve çek gibi kıymetli evrakların dijital olarak düzenlenmesi ve elektronik imza ile geçerli sayılması için henüz yasal altyapı sınırlıdır. Elektronik senet düzenlemesi, Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu kapsamında mümkün olsa da kambiyo senedi olarak geçerliliği sınırlıdır.

Bu nedenle hâlen kağıt ortamında, ıslak imzalı senetler yasal güvence bakımından daha sağlamdır.

Senetle Alacak Takibi: Kambiyo Takibi

Eksiksiz şekilde düzenlenmiş bir senetle alacaklı, borçlunun borcunu ödememesi durumunda doğrudan icra takibi başlatabilir. Bu takip, “kambiyo senetlerine özgü haciz yolu” adıyla bilinir ve genel icra takibine göre daha hızlı işler.

İcra takibi şu aşamalardan oluşur:

1. İcra müdürlüğüne başvuru
2. 10 günlük ödeme emri gönderilmesi
3. Borçlu ödemez veya itiraz etmezse takip kesinleşir
4. Haciz ve tahsil işlemleri başlar

Ancak senet geçerli değilse, bu özel takip türü kullanılamaz ve alacaklı genel haciz yoluna başvurmak zorunda kalır.

Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Sonuç

Senet (bono) düzenlerken TTK 776. maddeye göre zorunlu unsurların eksiksiz olarak yer alması, hem alacaklının haklarını korur hem de hukuki sürecin sorunsuz işlemesini sağlar. Eksik veya hatalı düzenlenmiş senetler, alacaklının icra ve dava sürecinde ciddi risklerle karşılaşmasına neden olur. Bu nedenle senet hazırlanırken mutlaka uzman bir hukukçudan destek alınması önerilir.