Giriş
Küreselleşen dünyada insanlar artık eğitim, iş, evlilik veya ailevi nedenlerle birden fazla ülke ile bağ kurabiliyor. Bu da beraberinde çifte vatandaşlık kavramını gündeme getiriyor. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları açısından, hem Türk vatandaşlığını koruyup hem de başka bir ülkenin vatandaşlığına geçebilmek büyük bir avantaj sağlayabiliyor.
Ancak çifte vatandaşlık konusu her ülkenin iç hukukuna göre farklı şekilde düzenlenmiştir. Bazı ülkeler çifte vatandaşlığa tamamen izin verirken, bazıları sadece ikili anlaşma yapılmış ülkelerle bu hakkı tanır. Bu yazıda, Türkiye’nin çifte vatandaşlık anlaşması yaptığı ülkeler, genel hukuki çerçeve, başvuru usulleri ve dikkat edilmesi gereken konular detaylı olarak açıklanacaktır.
Çifte Vatandaşlık Nedir?
Çifte vatandaşlık, bir kişinin aynı anda iki farklı ülkenin vatandaşı olması anlamına gelir. Bu durum kişiye iki ülkenin de yasal haklarından faydalanma imkânı tanırken, aynı zamanda her iki ülkenin yükümlülüklerini de beraberinde getirir.
Bu hakka sahip olmak için genellikle şu yollar kullanılır:
- Doğumla (anne-babadan gelen vatandaşlık)
- Evlilik yoluyla
- Uzun süreli ikamet sonrası başvuru ile
- Çifte vatandaşlık anlaşmaları kapsamında özel düzenlemelerle
Türkiye’de Çifte Vatandaşlık Uygulaması
Türkiye Cumhuriyeti hukuku, çifte vatandaşlığa izin verir. Bir Türk vatandaşı, başka bir ülkenin vatandaşlığını kazanması durumunda Türk vatandaşlığını kaybetmez, ancak bunu resmi olarak Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne bildirmesi gerekir.
Buna karşılık, diğer ülkenin çifte vatandaşlığa izin verip vermemesi belirleyici bir faktördür. Bu nedenle Türkiye ile karşılıklı çifte vatandaşlık anlaşması bulunan ülkeler önem kazanır.
Türkiye ile Çifte Vatandaşlık Anlaşması Olan Ülkeler (2024)
Türkiye’nin bazı ülkelerle ikili vatandaşlık anlaşması mevcuttur. Bu anlaşmalar, ilgili ülkelerin çifte vatandaşlık konusunda karşılıklı olarak kolaylık sağladığı anlamına gelir.
2024 yılı itibarıyla Türkiye’nin çifte vatandaşlık anlaşması olan ülkeler şunlardır:
- Almanya
(Not: 2024 yılında Almanya yasasını değiştirerek çifte vatandaşlığa sınırlı olarak izin vermeye başlamıştır. Türkiye ile özel statülü uygulama geçerlidir.) - Avusturya
(Sınırlı kapsamda; genellikle istisnai durumlara özgü anlaşmalar mevcuttur.) - Fransa
- Belçika
- Hollanda
- İsviçre
- İtalya
- İngiltere (Birleşik Krallık)
- İsveç
- Norveç
- Danimarka
- Avustralya
- Kanada
- ABD (Birleşik Devletler)
(Türkiye ile özel ikili anlaşma olmamakla birlikte, her iki ülke de çifte vatandaşlığa izin verir.) - Bulgaristan
- Romanya
- Sırbistan
- Makedonya (Kuzey Makedonya)
- Kırgızistan
- Azerbaycan
(Özel protokoller kapsamında vatandaşlık hakları düzenlenmektedir.) - KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti)
(Zaten karşılıklı vatandaşlık tanınması söz konusudur.)
Not: Her ülkenin anlaşması farklı içerikte olabilir; bazıları sadece doğumla kazanılan vatandaşlığı tanırken, bazıları sonradan kazanılanları da kabul etmektedir.
Türkiye’nin Çifte Vatandaşlık Anlaşması Olmayan Ama İzin Veren Ülkeler
Bazı ülkeler Türkiye ile resmi anlaşma yapmamış olsa da kendi iç hukukları gereği çifte vatandaşlığı kabul eder. Örneğin:
- Brezilya
- Arjantin
- Yeni Zelanda
- İspanya (genellikle Latin Amerika kökenli vatandaşlara özel haklar tanır)
- İrlanda
- Portekiz
- Güney Kore
Bu ülkelerde çifte vatandaşlık uygulaması ülkenin kendi yasasına dayanır ve bireysel başvuru süreçleriyle gerçekleşir.
Çifte Vatandaşlık İçin Gerekli Belgeler ve Başvuru Süreci
Her ülkenin başvuru prosedürü farklı olmakla birlikte genellikle aşağıdaki belgeler talep edilir:
- Doğum belgesi
- Nüfus kayıt örneği
- İkamet belgeleri
- Evlilik belgesi (evlilik yoluyla başvuruluyorsa)
- Sabıka kaydı
- Vatandaşlık başvuru formu
Başvurular genellikle konsolosluklar aracılığıyla yapılır. Başvuru süresi ülkeye göre birkaç ay ile bir yıl arasında değişebilir.
Çifte Vatandaşlığın Sağladığı Haklar
Çifte vatandaşlık birçok avantaj sağlar. Bunlar arasında:
- Her iki ülkede de oy kullanma hakkı
- Kamu hizmetlerinden yararlanma (sağlık, eğitim)
- Çalışma ve oturma izni olmaksızın ikamet
- Gayrimenkul edinme kolaylığı
- Sosyal güvenlik sistemlerinden yararlanma
- Çift pasaport taşıma kolaylığı
Ancak bazı yükümlülükler de beraberinde gelir:
- Çifte vergi yükümlülüğü (bazı ülkeler çifte vergilendirme anlaşması yapmıştır)
- Askerlik hizmeti (özellikle erkek vatandaşlar için dikkat edilmesi gerekir)
- Her iki ülkenin hukuk düzenine tabi olma
Türkiye’de Askerlik ve Çifte Vatandaşlık
Türk vatandaşı olan erkek bireyler için askerlik yükümlülüğü devam eder. Ancak çifte vatandaşlık sahibi kişilerin yurt dışında yaşadığı süreye bağlı olarak askerlikten muafiyet veya erteleme söz konusu olabilir.
18 yaşını tamamladıktan sonra yurt dışında kesintisiz 3 yıl yaşayan bireyler, dövizli askerlik ya da muafiyet haklarından faydalanabilir.
Çifte Vatandaşlık ve Mavi Kart Ayrımı
Bazı kişiler Türk vatandaşlığından çıkarak başka bir ülkenin vatandaşlığını kazanmak zorunda kalabiliyor. Bu durumda Mavi Kart uygulaması devreye girer. Mavi Kart, kişiye vatandaşlık haklarına benzer şekilde:
- Türkiye’de ikamet,
- Mülkiyet edinme,
- Çalışma,
- Miras gibi haklar sağlar.
Ancak oy kullanma gibi siyasi hakları içermez. Çifte vatandaşlıkla karıştırılmamalıdır.
Türkiye’nin Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları
Çifte vatandaş olan bireyler, iki ülkenin vergi sistemine aynı anda tabi olabilir. Türkiye, bu durumu önlemek amacıyla çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları yapmıştır.
Bu anlaşmalar kapsamında bir gelir türü iki defa vergilendirilmez. Türkiye’nin bu anlaşmayı yaptığı başlıca ülkeler:
- Almanya
- ABD
- Fransa
- Kanada
- İngiltere
- İsviçre
- Hollanda
- Avustralya
Toplamda 80’den fazla ülke ile bu anlaşma mevcuttur.
Sonuç
Türkiye, çifte vatandaşlık konusunda birçok ülkeyle ikili anlaşma yapmış veya uygulama bazında kolaylaştırıcı hükümler tanımıştır. Ancak her ülkenin iç hukuk sistemi farklıdır ve başvuru süreçleri bireysel olarak dikkatle yürütülmelidir. Çifte vatandaşlık, doğru bilgi ve hukuki danışmanlıkla yürütüldüğünde kişilere uluslararası ölçekte önemli haklar kazandırabilir.
Bir yanıt yazın