İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamayı amaçlayan temel bir iş hukuku alanıdır. Türkiye’de özellikle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile yasal bir çerçeveye oturtulan bu alan, zamanla çıkarılan yönetmelikler ve güncellenen zorunluluklarla gelişmiştir.
2024 yılı itibarıyla yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile birlikte birçok işveren açısından iş sağlığı ve güvenliği (İSG) yükümlülükleri genişlemiş ve bazı muafiyetler ortadan kaldırılmıştır. Özellikle küçük işletmeler, kamu kurumları ve bazı meslek grupları bu yeni zorunluluklardan doğrudan etkilenmektedir.
Bu yazıda, yeni İSG zorunlulukları, işverenler açısından doğurduğu sorumluluklar, uyum süreci, uygulanacak idari yaptırımlar ve alınması gereken tedbirler kapsamlı şekilde ele alınacaktır.
Yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Zorunluluğu Nedir?
6331 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesiyle ertelenmiş olan bazı yükümlülükler, 1 Temmuz 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda artık:
- 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri,
- Kamu kurumları,
iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmak zorundadır.
Önceki Durum
Daha önce bu tür işyerlerinde hizmet alma zorunluluğu ertelenmiş ve bazıları geçici olarak yükümlülükten muaf tutulmuştu. Ancak yeni düzenlemeyle bu istisnalar sona ermiştir.
Kimleri Kapsıyor?
Yeni zorunluluk özellikle aşağıdaki işyerlerini kapsar:
| İşyerinin Niteliği | Önceki Durum | Yeni Durum (2024 sonrası) |
|---|---|---|
| 50’den az çalışanı olan az tehlikeli sınıftaki özel sektör işyerleri | Muaf / Ertelenmiş | Zorunlu oldu |
| Tüm kamu kurumları | Ertelenmiş | Zorunlu oldu |
| Serbest meslek ofisleri | Gönüllü | Artık zorunlu hale geldi |
| Eczaneler, muayenehaneler, küçük marketler | Muaf | Artık yükümlülük kapsamına girdi |
İşverenin Yükümlülükleri Neler?
Yeni düzenlemeler doğrultusunda, işverenler şu yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır:
1. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi Görevlendirme
İşveren, işyerinde tam zamanlı ya da kısmi zamanlı olarak;
- İş güvenliği uzmanı,
- İşyeri hekimi,
- (gerekirse) Diğer sağlık personeli
görevlendirmek zorundadır. Bu hizmetler ortak sağlık güvenlik birimlerinden (OSGB) alınabilir.
2. Risk Değerlendirmesi Hazırlama
Tüm işyerleri, faaliyetlerine özgü olarak bir risk değerlendirme raporu hazırlatmak ve güncel tutmak zorundadır.
3. Acil Durum Planı Oluşturma
Yangın, deprem, elektrik kaçağı, patlama gibi risklere karşı;
- Acil durum planı yapılmalı,
- Tatbikatlar gerçekleştirilmeli,
- Çalışanlara eğitim verilmelidir.
4. Sağlık Gözetimi Sağlama
Çalışanlara işe girişte ve periyodik olarak sağlık muayeneleri yaptırılmalıdır. Bu gözetim işyeri hekimi tarafından yapılır.
5. İSG Eğitimleri Verme
Tüm çalışanlara;
- İşe başlamadan önce,
- Belirli periyotlarla,
- Risk düzeyine göre özel eğitimler verilmelidir.
Uyum Süreci Nasıl Olacak?
2024 sonrası getirilen bu zorunluluklara uymak için işverenlerin dikkat etmesi gereken adımlar:
- İş sınıfının belirlenmesi:
İşyeri “tehlikeli sınıf tespiti” yapılmalıdır. - Çalışan sayısının tespiti:
Tüm çalışanlar (part-time dahil) hesaba katılmalıdır. - Yetkili OSGB ile anlaşma yapılması veya işverenin kendisinin eğitim alarak hizmet sunması sağlanabilir.
- İSG-KATİP üzerinden atamalar yapılmalı ve SGK’ya bildirimde bulunulmalıdır.
Yeni Düzenlemelere Uyum Sağlamamanın Cezaları
6331 sayılı Kanun’a aykırı davranan işverenler hakkında idari para cezaları uygulanmaktadır. 2025 yılı itibarıyla güncellenen ceza tutarları şöyledir:
| İhlal Durumu | Ceza Tutarı (Yaklaşık) |
|---|---|
| İSG uzmanı ve hekim görevlendirmemek | 25.000 TL / ay |
| Risk değerlendirmesi yapmamak | 13.000 TL |
| Acil durum planı hazırlamamak | 8.000 TL |
| Sağlık gözetimi sağlamamak | 6.500 TL / çalışan |
| İSG eğitimi vermemek | 3.500 TL / çalışan |
Not: Bu cezalar her ay için ayrı ayrı uygulanabilir. Ayrıca iş kazası yaşanırsa cezai sorumluluk doğar.
Sık Sorulan Sorular
Küçük işletmeler İSG hizmetlerini nasıl sağlayacak?
50’den az çalışanı olan az tehlikeli işyerlerinde, işveren belirli bir eğitim alarak bu hizmetleri kendisi verebilir. Ancak bunun için Bakanlık onaylı eğitim programına katılım ve sınav şartı vardır.
Serbest çalışanlar da İSG yükümlüsü mü?
Evet. Serbest meslek erbabı, kendi ofisinde istihdam ettiği her çalışan için bu yükümlülükleri yerine getirmekle sorumludur.
OSGB ile çalışmak zorunlu mu?
Hayır. Ancak uzman ve hekim görevlendirme yükümlülüğünü yerine getirecek başka bir alternatif yoksa, OSGB ile hizmet sözleşmesi yapmak en pratik yoldur.
İşverenler İçin Pratik Uyum Rehberi
| Adım | Yapılacak İşlem |
|---|---|
| 1 | Çalışan sayısını netleştirin |
| 2 | Tehlike sınıfınızı e-Devlet veya SGK üzerinden kontrol edin |
| 3 | OSGB araştırması yapın veya bireysel eğitim planlayın |
| 4 | İSG-KATİP atamalarınızı yapın |
| 5 | Risk analizi ve acil durum planı hazırlatın |
| 6 | Tüm çalışanlara İSG eğitimi aldırın |
Sonuç
2024 sonrası uygulamaya giren yeni iş sağlığı ve güvenliği zorunlulukları, işverenlerin artık “küçük ölçekli” veya “kamu kurumu” gibi muafiyetlere sığınamayacağını açıkça ortaya koymuştur. Bu yükümlülüklere uymamak sadece para cezalarına değil, aynı zamanda ağır ceza sorumluluğuna, tazminat davalarına ve iş gücü kayıplarına da yol açabilir.
Her ölçekten işyerinin, bu sürece hazırlıklı olması ve profesyonel destek alarak yasal gereklilikleri eksiksiz yerine getirmesi hem çalışan sağlığı hem de iş güvenliği açısından artık kaçınılmaz bir zorunluluktur.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın