Toplumumuzda dayanışma, aile bağları ve bakım ilişkileri tarihsel olarak büyük önem taşımaktadır. Bu ilişkiler zaman zaman hukuki sözleşmelerle güvence altına alınmakta, özellikle yaşlı veya bakıma muhtaç kişiler kendilerine ileride bakacak kişilere malvarlıklarının bir kısmını devrederek bakım güvencesi istemektedir. İşte bu hukuki ilişki, ölene kadar bakma sözleşmesi olarak adlandırılır. Bu makalede, sözleşmenin tanımı, hukuki niteliği, geçerlilik şartları, tarafların yükümlülükleri ve dava süreçleri ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
Ölene Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?
Ölene kadar bakma sözleşmesi, bir tarafın (bakıcı), diğer tarafa (bakıma muhtaç kişi) ölümüne kadar bakmayı üstlendiği; karşılığında da malvarlığından belirli bir edinim elde ettiği sözleşme türüdür. Türk Borçlar Kanunu’nun 611-619. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Bu sözleşme ile bakıcı, bakım yükümlülüğü altına girerken; bakım alacaklısı da çoğunlukla taşınmaz veya para gibi malvarlığını devretme borcu altına girer.
Hukuki Niteliği
- Tam iki tarafa borç yükleyen sözleşme niteliğindedir.
- Sürekli edimli ve kişiye bağlı bir sözleşmedir.
- Muris muvazaası ile karıştırılmamalıdır. Aralarında önemli farklar vardır.
Sözleşmenin Tarafları
- Bakım Borçlusu (Bakıcı): Bakım hizmetini üstlenen kişi. Herhangi bir kişi olabilir. Akraba olma şartı yoktur.
- Bakım Alacaklısı: Yaşlı, hasta ya da bakıma muhtaç kişi. Genellikle malvarlığını devreder.
Geçerlilik Şartları
1. Resmi Şekil Şartı
- Noter huzurunda resmi senet olarak düzenlenmelidir.
- Aksi halde sözleşme geçersiz olur.
2. Açıkça Bakım Yükümlülüğü İçermeli
- “Bakacağım” ifadesi genel geçer değil, somut ve sürekli bakım sorumluluğu taşımalıdır.
3. Malvarlığı Devri Açık Olmalı
- Taşınmaz devri varsa tapuda tescil gerekir.
- Devredilen menkul veya nakdi varlıklar açıkça belirtilmelidir.
Sözleşmenin İçeriği Neleri Kapsar?
- Günlük bakım (yemek, temizlik, ilaç)
- Hastalıkta refakat
- Psikolojik destek
- Cenaze işleri dahil ölüm sonrası düzenlemeler
- Karşılık olarak malvarlığı devri
Tapu Devrinin Niteliği
Taşınmazlar genellikle ölene kadar bakma sözleşmesi kapsamında tapuda devredilir. Bu devir işlemi resmi senet ile yapılmalı ve tapuda “ölene kadar bakma şerhi” düşülmelidir. Bu şerh, sözleşmenin varlığını ve tarafların yükümlülüklerini güvence altına alır.
Sözleşmenin Sona Ermesi ve Feshi
Sözleşmenin Kendiliğinden Sona Ermesi
- Bakım alacaklısının ölümü ile sona erer.
- Taraflardan birinin vefatı durumunda sözleşmenin yükümlülükleri ortadan kalkar.
Haklı Sebeple Fesih
- Bakım yükümlülüğünün yerine getirilmemesi
- Şiddet, ihmal, kötü muamele
- Güven ilişkisini zedeleyen durumlar
Haklı sebep varsa, sözleşme mahkeme kararı ile feshedilebilir.
Yargıtay Uygulaması ve Karar Örnekleri
Yargıtay 1. HD, 2016/4283 E. – 2017/6153 K. sayılı kararında, bakıcının yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle sözleşmenin feshedilmesine ve taşınmazın tapusunun mirasçılara iadesine karar verilmiştir.
Ayrıca Yargıtay, bakım ilişkisinin gerçekten kurulup kurulmadığını titizlikle değerlendirir. Muris muvazaası ile bakım sözleşmesi arasındaki farklar özellikle incelenir.
Muris Muvazaası ile Farkları
| Özellik | Ölene Kadar Bakma Sözleşmesi | Muris Muvazaası |
|---|---|---|
| Amaç | Gerçekten bakım sağlamak | Mirasçıdan mal kaçırmak |
| Hukuki Dayanak | TBK 611-619 | Yargıtay içtihatları |
| Şekil Şartı | Resmi senet | Görünürde satış |
| Geçerlilik | Bakımın fiilen yapılması | Bağış görünümünde satış |
Sözleşmenin Geçersiz Sayılacağı Durumlar
- Noterde yapılmamışsa
- Bakım hiç yapılmamışsa
- Sözleşme mirasçılardan mal kaçırmak amacıyla yapılmışsa
- Taraflardan biri ehliyetsizse (akıl hastalığı, yaş küçüklüğü vs.)
Bu durumlarda sözleşme iptal edilerek taşınmaz iade edilebilir.
Sözleşme İptali Davası Nasıl Açılır?
- Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
- Davacılar: Mirasçılar, bakım alacaklısı veya onun yasal temsilcisi
- Deliller: Tanıklar, sağlık raporları, tapu kayıtları
Mahkeme, bakım fiilen yapılmamışsa sözleşmenin feshine karar verebilir.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Bakım yükümlülüğünün kapsamı net değilse anlaşmazlık çıkabilir.
- Taraflar arasında güven sorunu oluştuğunda sözleşme işlemez hale gelir.
- Mirasçılar sözleşmeye itiraz ederek iptal davası açabilir.
Bu nedenle sözleşmenin detaylı, açık ve uzman bir hukukçu tarafından hazırlanması önemlidir.
Avukatla Hazırlanması Neden Gerekli?
Hatalı hazırlanan sözleşmeler geçersiz sayılabilir veya ileride ciddi dava süreçlerine neden olabilir. Bu nedenle miras hukuku ve borçlar hukuku konusunda uzman bir avukatla sözleşmenin hazırlanması, tapu işlemlerinin takibi ve dava süreçlerinin yürütülmesi önemlidir.
Sonuç: Güvenli Bir Yaşlılık İçin Hukuki Güvence
Ölene kadar bakma sözleşmesi, hem yaşlı bireyin yaşam güvencesi hem de bakımı üstlenen kişinin emeğinin karşılığını almasını sağlar. Ancak bu sözleşmenin doğru hazırlanması, tarafların yükümlülüklerini net bir şekilde belirlemesi ve resmi şekil şartına uygun yapılması şarttır. Aksi halde ciddi miras uyuşmazlıkları ve iptal davalarıyla karşılaşılabilir. Güçlü bir sözleşme, adaletli ve huzurlu bir bakım ilişkisinin temelini oluşturur.
Bir yanıt yazın