Günümüzde tüketici bilincinin yükselmesiyle birlikte, satın alınan ürünlerin kalitesi ve güvenliği konusunda tüketiciler daha fazla hak arayışına girmektedir. Bu bağlamda ayıplı mal kavramı ve tüketici hakları, ticari hayatın temel konularından biridir. Peki ayıplı mal nedir, tüketicilerin bu durumda hangi hakları vardır ve bu haklar nasıl kullanılabilir?
Ayıplı Mal Kavramı ve Kapsamı
Ayıplı mal, satıcının tüketiciye sunduğu ürünün vaat edilen özellikleri taşımaması, sözleşmede belirtilen niteliklere uygun olmaması veya kullanım amacına uygunluk göstermemesi durumudur. Ayıplı malın, üretim hatası, ambalajlama sorunu veya montaj hatası gibi sebeplerle ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır.
Ayıplı mal türleri genel olarak şu şekildedir:
- Gizli ayıp: Ürünün kullanım sırasında ortaya çıkan ve satın alma sırasında fark edilemeyen ayıplardır.
- Açık ayıp: Satın alırken gözle görülebilen veya basit bir inceleme ile tespit edilebilen ayıplardır.
Ayıplı Mal Örnekleri Nelerdir?
- Elektronik eşyanın çalışmaması veya beklenen performansı vermemesi,
- Tekstil ürünlerinde renk atması veya dikiş hatası,
- Mobilyalarda çatlak veya montaj sorunu,
- Araçlarda motor veya parça arızası gibi sorunlar ayıplı mal kapsamına girer.
Ayıplı Mal Durumunda Tüketicinin Hakları Nelerdir?
Tüketicinin ayıplı mal durumunda sahip olduğu haklar, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında açıkça düzenlenmiştir. Buna göre tüketici, ayıplı bir ürün satın aldığında aşağıdaki haklardan birini kullanabilir:
1. Ücretsiz Onarım İsteme Hakkı
Tüketici, ayıplı ürünün ücretsiz olarak onarılmasını satıcıdan talep edebilir. Ücretsiz onarım işlemi, ürünün garanti süresi içinde gerçekleşmelidir.
2. Ürünün Yenisiyle Değişimini İsteme Hakkı
Ayıplı ürünün yenisiyle değiştirilmesini isteme hakkı, tüketici tarafından kullanılabilir. Bu hak genellikle üründeki ayıbın onarılamayacak veya onarımın mümkün ancak makul olmayan süre içinde yapılamadığı durumlarda tercih edilir.
3. Ayıp Oranında Bedel İndirimi Talebi
Tüketici, maldaki ayıp nedeniyle malın bedelinde indirim yapılmasını talep edebilir. Bu indirim miktarı, ayıbın önem derecesine göre belirlenir.
4. Ürün Bedelinin İadesi (Sözleşmeden Dönme)
Tüketici, ayıplı mal nedeniyle ürünü iade ederek sözleşmeden dönme ve ürün bedelinin tamamının geri ödenmesini talep edebilir. Bu hak, ürünün kullanım amacını ciddi biçimde etkileyen ayıplar için kullanılır.
Ayıplı Mal Durumunda Hakların Kullanım Süresi Nedir?
Ayıplı mal durumunda tüketici haklarının kullanılma süresi önemlidir. Kanunen, ayıbın ortaya çıkışından itibaren tüketici, ayıbı fark ettiğinde 2 yıl içinde haklarını kullanabilir. Taşınmaz mallarda ise bu süre 5 yıldır. Bu sürelerin aşılması durumunda tüketicinin ayıplı mala ilişkin talepleri zaman aşımına uğrar.
Ayıplı Mal Nedeniyle Başvuru Yolları Nelerdir?
Tüketici, ayıplı mal nedeniyle haklarını kullanmak için ilk aşamada satıcıya yazılı olarak başvurmalıdır. Satıcının bu başvuruyu reddetmesi veya cevap vermemesi durumunda tüketici;
- Tüketici Hakem Heyetine,
- Tüketici Mahkemelerine başvurabilir.
Başvuru merciinin belirlenmesinde, uyuşmazlık konusu malın bedeli önemlidir. 2024 itibariyle 66.000 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda Tüketici Hakem Heyetine, bu tutarın üzerindeki uyuşmazlıklarda ise Tüketici Mahkemesine başvuru yapılması gerekmektedir.
Ayıplı Malın İspatı Kime Aittir?
Ayıplı mal davalarında ispat yükü, satın aldıktan sonraki ilk 6 ay içinde satıcıya, sonraki süreçte ise tüketiciye aittir. İlk 6 ay içinde ortaya çıkan ayıplarda, malın satıldığı anda ayıplı olduğu kabul edilir ve satıcının aksini ispatlaması gerekir. Sonrasında ise tüketici, ayıbın satın alma sırasında var olduğunu ispat etmek durumundadır.
Ayıplı Mal Konusunda Satıcının Yükümlülükleri Nelerdir?
Satıcılar, tüketiciye sunulan malın sözleşmeye uygun, vaat edilen niteliklerde ve ayıpsız olmasından sorumludur. Ayrıca satıcı, tüketicinin ayıplı mala ilişkin taleplerini hızla karşılamak ve ürünle ilgili şikayetleri ciddiyetle değerlendirmek zorundadır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Ayıplı mal nedir?
Ürünün sözleşmeye uygun olmaması veya vaat edilen özellikleri taşımaması durumudur. - Ayıplı mal için tüketici hakları nelerdir?
Ücretsiz onarım, yenisiyle değiştirme, bedel indirimi ve para iadesi haklarıdır. - Ayıplı mal durumunda zaman aşımı süresi kaç yıldır?
Genel olarak 2 yıl, taşınmaz mallarda ise 5 yıldır. - Ayıplı mal durumunda başvuru yapılacak kurum hangisidir?
Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleridir. - Ayıplı mal için hak talep etmek için ispat yükü kimdedir?
İlk 6 ay içinde satıcıda, sonrasında tüketicidedir. - Satıcı ayıplı malı kabul etmezse ne yapılmalıdır?
Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesine başvuru yapılabilir. - Ayıplı mal durumunda ürünün değiştirilmesi ne kadar sürer?
Yasal olarak makul süre içinde (genellikle en geç 30 gün) değiştirilmelidir. - Ayıplı mal iadesinde ücret ne zaman ödenir?
Satıcı, malı geri aldıktan sonra en geç 14 gün içinde ücret iadesini yapmak zorundadır. - Ayıplı malın garanti kapsamında olması şart mı?
Hayır, garanti süresi dışında da tüketici hakları geçerlidir. - Ayıplı mal nedeniyle manevi tazminat talep edilebilir mi?
Ayıplı mal nedeniyle manevi zararın varlığı somut olarak ispat edilirse manevi tazminat talep edilebilir.
Bir yanıt yazın